Paleis van Justitie

architect: Charles Vandenhove (Luik)
bouwjaar: 1999
functie: Paleis van Justitie
locatie: Leeghwaterlaan 8

Paleis van Justitie

door Wim Hagemans

Op 3 februari 1999 opende koningin Beatrix het nieuwe Paleis van Justitie aan de Leeghwaterlaan in Den Bosch. In het gebouw, een ontwerp van de Luikse architect Charles Vandenhove, zijn de gehele Rechterlijke Organisatie van 's-Hertogenbosch en een aantal andere met justitie verwante diensten gehuisvest. President van het gerechtshof mr. A. Jurgens vertoeft er elke dag en nog steeds vindt hij het prachtig. Maar soms vraagt hij zich af of het paleis niet té groot is.

Een gerechtsgebouw heeft allure nodig, meent mr. A. Jurgens. "Waarom? De rechterlijke macht is een van de staatsmachten die ordenend optreden. Zo'n gebouw moet gezag en autoriteit uitstralen. Dat heeft een vertrouwenwekkende werking. Mensen die hier komen, willen hoe dan ook een beslissing. Onafhankelijk en onpartijdig. Dat mag wel met entourage."
Daarin is de Luikse architect Charles Vandenhove ten volle geslaagd. Het naar binnen gekeerde Paleis van Justitie in Den Bosch - de architect associeert het zelf met een klooster - nodigt niet direct uit het te betreden. Wie door de hoofdingang aan de Leeghwaterlaan het plein oploopt binnen het carrévormige gebouw, wordt getroffen door de imposante, bijna ontoegankelijke uitstraling. Jurgens: "Vandenhove maakt van een gebouw bijna een gedicht. Hier heeft hij zijn ideeën gecombineerd met klassieke vormen. Een carré hebben de Grieken en Romeinen meer dan 2000 jaar geleden al bedacht. Je vindt zijn visie terug in alle publieke ruimten."

Menselijke maat?

Vandenhove zette zijn Paleis van Justitie zo overtuigend neer dat de president van het gerechtshof zich weleens afvraagt of de architectuur hier niet zijn doel voorbij is geschoten. "Iedere dag dat ik hier kom, denk ik: wat prachtig! Maar ook: waar is de menselijke maat? Wat voor invloed heeft het gebouw op iemand die hier komt voor een strafzaak waarvan hij zes maanden niet heeft kunnen slapen? Misschien denkt die:

hier heb ik echt niets goeds van te verwachten." De rechterlijke organisatie zat voorheen op zeven verschillende locaties in Den Bosch. Aan de Leeghwaterlaan is 32.000 vierkante meter bruto vloeroppervlak. Verdeeld over vier vleugels, met de zittingzalen op het binnenplein, veel kantoorruimte langs lange gangen, in één vleugel zelfs zeven verdiepingen hoog. "Alles lijkt hier wel erg op elkaar. We hebben iemand gehad, die een week na de verhuizing met vakantie ging. Hij kon daarna zijn werkkamer niet meer terugvinden. Men dacht dat de sociale contacten in dit gebouw zouden toenemen. Maar dat is niet zo. Je gaat in zo'n gebouw niet honderd meter lopen. Dan ben je ook van je eigen plek af en voor anderen onvindbaar."
In het Bossche Paleis van Justitie heeft de gebruiksvriendelijkheid voor de 800 mensen die er werken het afgelegd tegen de 'magistratelijke allure' van de zittingzalen en de andere openbare ruimten. Jurgens geniet van de grijze uit vier delen opgebouwde kolommen, de steeds terugkerende schelpvormen in de plafonds en vooral het invallende licht in de grote ontvangsthal beneden. Een ruimte waar bezoekers die voor de zitting nog even met hun advocaat willen overleggen overigens weinig privacy vinden. Het mooist vindt Jurgens de lichte, representatieve ontvangstruimte van het gerechtshof op de eerste verdieping. "Dit is echt schitterend. Ik vind dit prachtig. Het kan niet beter."
Wekelijks worden groepen mensen rondgeleid in het Paleis van Justitie. De meesten komen echter niet voor het gebouw, maar voor de wandtapijten in 16 zittingzalen. Aangebracht om die kunstzinnig aan te kleden, maar ook voor een betere akoestiek. Acht bekende kunstenaars maakten de ontwerpen voor de tapijten, die zijn geweven door de Osse tapijtfabriek Desso. 'Verzachtende omstandigheden' was de titel van de expositie die Museum Boijmans van Beuningen in Rotterdam er aan wijdde.

Varkenskoppen

Jurgens: "Vandenhove heeft van de zittingzalen en de tapijten een heel mooie combinatie gemaakt. We hebben tevoren wel overleg gehad over de motieven. Justitie is een bijzonder bedrijf. Hier komen gewone winkeldiefstallen aan de orde, maar ook buitengewoon incestueuze zaken. Daar kun je bijvoorbeeld erotische beelden niet bij gebruiken." Bijna komisch is de aanpassing die op het laatste moment is aangebracht aan het ontwerp Return to the Highway van Rob Birza. "Daar zaten varkenskoppen in. Laat nu net de varkenspest uitbreken. Dat kon dus gewoon niet. De kunstenaar heeft er eendekopjes van gemaakt."
Het Paleis van Justitie heeft pracht en praal, en autoriteit. Toch denkt de president van het hof nog weleens met weemoed terug aan zijn oude kantoor aan de Spinhuiswal in Den Bosch. "Met zijn schitterende zittingzalen. Ik zou zo terug willen. Aan de Spinhuiswal hebben we heel mooie, antieke spullen achtergelaten. Dat is pas écht een breuk met het verleden. Hier zou dat meubilair alleen maar een hoop rommel zijn. Maar dat is nostalgie."

Bossche Pracht 1 (2002) 26-28

29 maart 2008

21 juni 2008

1997	E. Beerda Nieuwbouw justitie in 's-Hertogenbosch. Hanenkammen in het Paleis Stedenbouw Tijdschrift voor stedenbouw, architectuur en binnenhuisvormgeving 536 (1997) 107-109
1997	Rijksgebouwendienst Wandkleden in het Paleis van Justitie 's-Hertogenbosch Ministerie van Volkshuisvesting, Ruimtelijke Ordening en Milieubeheer, centrale directie voorlichting en externe betrekkingen (Den Haag 1997)
1997	Maureen Trappeniers Tapijtontwerpen. Voor het nieuwe paleis van justitie te 's-Hertogenbosch. Tentoonstelling t/m 26 oktober 1997 Noordbrabants Museum nieuws 51 (1997) 8
1998	Jos Klaren "We hebben een nieuwe start gemaakt". Parketpolitie verhuisd naar nieuwe Paleis van Justitie Insigne 7 (1998) 8-9
1998	Chris Dercon Wandtapijten tussen kunst en architectuur = Wall-hangings between art and architecture Museum Boijmans Van Beuningen (Rotterdam 1998)
1999	A.J.W.M. Jurgens, e.a. Justitie gewogen. Het Paleis van Justitie en de rechtsgang te 's-Hertogenbosch 1922-1998 Arrondissement 's-Hertogenbosch ('s-Hertogenbosch 1999?)
2000	Marjan Vonk Een nieuw paleis KringNieuws 2 (2000) 5-6
2002	Wim Hagemans Paleis van Justitie () Bossche Pracht 1 (2002) 26-28
2019	Ingrijpende herinrichting van Paleis van Justitie De voorbereidingen voor een ingrijpende herinrichting van het twintig jaar oude Bossche Paleis van Justitie zijn gestart. Vierhonderd medewerkers moeten tijdelijk verhuizen en straks vinden ook de IND en de Kinderbescherming in het gebouw onderdak. Marc Brink \| Brabants Dagblad woensdag 1 mei 2019 \| Regio 1

1998	Jan Rutten, P.E. Spijkerman, Wytze Patijn Verzachtende onstandigheden. Wandtapijten in het Paleis van Justitie 's-Hertogenbosch s.n. \| Rotterdam 1998 lees meer ...
2008	mr. G.Chr. Kok Van Raad van Brabant naar gerechtshof 's-Hertogenbosch Uitgeverij Verloren \| s.l. 2008 \| ISBN 978 90 8704 053 6

21 juni 2008	21 juni 2008	21 juni 2008	21 juni 2008
21 juni 2008	21 juni 2008	21 juni 2008	21 juni 2008

	The benefit of the doubt, 1953 Marlene Dumas (Nederland) zittingszalen I en L Drieluik. Koppen en figuren van jonge kinderen en vrouwen met opschriften, die schuld en onschuld uitbeelden; de twijfel als basis van de rechtstraat. Op de wandtapijten komt de Engelse tekst 'The benefit of the doubt' en in het Nederlands 'Het voordeel van de twijfel'. Dumas noemt twijfel de 'basis van de rechtstaat'. Daar raken de rollen van de rechter en kunstenaar elkaar met de noodzaak tot het bekijken van de realiteit van alle kanten, het gevoel en het begrip voor de verschillende partijen en uiteindelijk het toch moeten oordelen. Op ieder werk staan altijd drie figuren, want, zegt Dumas, 'één is alleen, twee een couple en drie is politiek'. Ze veroordeelt de kijker tot de rol van de rechter over het beeld en misschien nog wel over meer dan dat. Gedeeltelijk overgenomen uit de catalogus 'Verzachtende omstandigheden' van het Museum Boijmans van Beuningen te Rotterdam, waar de tapijten in 1998 zijn tentoongesteld.
	Zonder titel, 1957 Henri Jacobs (België) zittingszalen F en O Reeksen kruinen van bomen in wisselende seizoenen tegen een zich uitstrekkende lucht. Deze beelden lijken op het eerste gezicht onschuldiger dan ze zijn. Als we moedwilliger kijken en de schijnheilige façade doorbreken dan kunnen we de beelden ook lezen als (naar binnen gericht) een traliewerk van bomen en lucht dat de kijker gevangen houdt of als een laatste venster op de achterliggende vrijheid. En dan de herhaling. Een knipoog naar de recidive of duidt de extreme beeldoverlapping en spiegeling op het dubbelzien waarin we opnieuw scherp moeten stellen en het overtollige van het essentiële moeten scheiden? Het lijkt alsof hier de beelden in de herhaling alvast een voorschot nemen op de in de rechtzaal uitgesproken woorden: het juiste wordt juister, het valse valser.
	Zonder titel, 1953 Willem Oorebeek (België) zittingszalen E en M De afbeeldingen in het ontwerp zijn sterk uitvergrote delen van zwartwit foto's van mensen of groepen mensen uit allerlei -gedrukte- bronnen. Door de uitvergroting van de gerasterde foto's ontstaan nieuwe afbeeldingen als getuigen van een nimmer meer te achterhalen waarheid.
	Zonder titel, 1958 Luc Tuymans (België) zittingszalen B en K Grote atmosferisch gekleurde oppervlakken met beladen beelden uit de (recente) geschiedenis. Vlekken in de vorm van gezichten duiden misschien op 'Ann en Eefje', een stil interieur verbergt wellicht de getuigenstand uit de Neurenbergerprocessen. Een bladerdek camoufleert de werkelijkheid. In de stilte van de afbeeldingen spelen verbergen en (waarheid) vinden een belangrijke rol.
	Zonder titel, 1940 Giulio Paolini (Italië) zittingszalen J en H Drieluik. Recht is orde en maat, afwegen en vergelijken, delen en verenigen en misschien vooral: tot de bodem van de realiteit gaan. Zo is in dit ontwerp het idee schilderij tot haar meest essentiële vorm teruggebracht: de vergulde lijst en een haast tedere potloodstreep. De herhaling nodigt ons uit de strenge lijsten en de zachte potloodlijnen steeds weer tot een nieuw geheel te denken. Een spel van objectiviteit en subjectiviteit als een oneindig proces.
	An account of events taking place between the hours of 9.35 a.m. and 3.22 p.m., Tuesday, 21 february 1996, complete with missing information, 1946 Jeff Wall (Canada) zittingszaal D De beelden tonen momenten uit van een schijnbare opeenvolging van gebeurtenissen waarin vier personen te zien zijn in verschillende relaties tot elkaar. Beelden uit film van jonge mensen in suggestieve straattransacties. Verbeelding van het goed en kwaad, van het gevoel van onrecht, onrecht aandoen of aangedaan worden. Zoals de titel ook aangeeft: de weergegeven gebeurtenissen zijn incompleet of 'compleet met ontbrekende delen'. Ontbrekende delen vormen voor Wall de kern van juridische ondervragingen zoals die in de rechtzaal plaatsvinden. In het ontwerp moet niet meteen duidelijk zijn die wat gedaan heeft en tegen wie datgene gedaan is, maar het moet het idee geven dat wanneer aanvullende informatie beschikbaar zou zijn, die zaken door middel van een proces opgelost zouden kunnen worden.
	Zonder titel, 1952 Ludger Gerdes (Duitsland) (emaillen panelen voor lambrisering met abstracte motieven) centrale hal begane grond, souterrain en 1e verdieping In deze wandkleden is geprobeerd te visualiseren dat het idee van het recht geworteld is in het universele, alledaagse en elementaire begrip 'balans' of 'evenwicht' dat iedereen kent uit het dagelijkse leven. Balans in de zin van het evenwicht brengen van belangen of aanspraken door verschillende personen of groepen. Maar iedereen kent ook het evenwicht van het eigen lichaam. Zo kan het idee recht metaforisch worden verklaard door te refereren aan het balancerende menselijke lichaam.

Bossche Encyclopedie |

Nummer:	8
Postcode:	5223 BA
BAG-ID:	0796200000318404
Perceel:	HTG00-F-2276